Triboloji Nedir?

İlk defa, 1966 yılında İngiltere’de Dr. H. Peter tarafından, sürtünme, aşınma ve yağlama konularını
tanımlamak için kullanılan Triboloji kelimesi, Yunanca’da kayma anlamına gelen “Tribos”’dan
türetilmiştir.

Modern anlamda Triboloji birbirleriyle etkileşim halinde olan ve izafi harekette bulunan yüzeyler
arasındaki sürtünme, aşınma ve yağlama olayları ile bu olaylar arasındaki ilişkileri inceleyen bir bilim
dalıdır.

Triboloji biliminin temel hedefi, izafi hareket halinde olan yüzeylerin ekonomik, ekolojik ve
fonksiyonel optimizasyonunu sağlamaktır. Tribolojik çalışma alanları klasik temel bilimler ve
mühendislik bilimlerinin yanında, özellikle medikal, taşıt teknolojileri, malzeme, enerji, MEMS (Mikro
Elektronik Mekanik Sistem) ve nanoteknoloji alanlarında da hızlı bir şekilde gelişmektedir.
Tekerleğin icadından önce ağır yükleri silindirik kalaslar üzerinde kaydırarak bir yerden bir yere
taşıyan insanlık, bu kalasları ıslatarak sürtünmenin ve aşınmanın önüne geçme konusunda ilk
adımları atmıştır. Tekerleğin MÖ 3000’li yıllarda Sümerler tarafından keşfiyle beraber insanlık dönel
elemanların yataklama ve bu yataklardaki aşınma problemleriyle tanışmış ve bunlara hal çareleri
aramaya koyulmuştur.

Ortaçağ’da İtalyan mimar ve mühendis Leonardo da Vinci, Fransız fizikçiler Amontons ve Coulomb,
mekanik ile ilgili çalışmalarda bulunmuşlardır. Coulomb sürtünme konusunda bugün de geçerliliğini
koruyan sürtünme kanunu’nu ortaya koymuştur.

Sıvı sürtünmesi konusunda Newton, Poiseuille, Hagen, Stokes, Reynolds araştırmalar yapmışlar ve
bugünkü Triboloji biliminin temelini atmışlardır.

Alman makine mühendisi Richard Stribeck, kaymalı yataklar üzerinde yaptığı deneylerde
sürtünmeye etki edebilecek bütün değerleri sabit tutmuş, devir sayısını ve buna bağlı olarak
çevresel hızı değiştirerek bugün Stribeck eğrisi olarak bilinen eğriyi elde etmiştir

Tanımlar

Akma noktası	Yağın akışkan olduğu ve akabildiği en düşük sıcaklıktır.
Alevlenme noktası	Yağlayıcı buharlarının tutuşma kaynağı çıkarıldıktan sonra yanmaya devam edeceği en düşük sıcaklıktır.
Baz yağ	Petrolün rafinasyonu ile üretilen karbon türevleri.
Damlama noktası	Bir fırın içindeki kontrollü test koşullarında, tanımlanmış bir deliği olan standart bir kaptan, eriyen maddenin ilk damlasının düştüğü sıcaklıktır
Dinamik viskozite	Sabit sıcaklıktaki bir yağın kayma geriliminin biçim değişkenliği oranı olan sabit sayıdır.
Dört bilya testi	Yağlama maddesinin aşınmayı önleyici özelliklerini tespit etmek için belirli bir yük, hız, sıcaklık ve süre altında üç yağlı sabit çelik bilyeye karşı bir çelik bilye döndürülmesiyle yapılan testtir. Yağlar için ASTM D-4172 ve gresler için ASTM D-2266 standartlarında test yapılır.
ISO VG Sınıfı	Yağların 40°C’deki viskozite değerine göre mm²/s cinsinden ortalama değerini gösteren sınıflandırma yöntemidir
Kavitasyon	Çalışan yağın kaplaması gereken yüzeyi çeşitli nedenlerden dolayı geçici olarak kaplayamamasının neden olduğu aşınmadır.
Kendinden alevlenme noktası	Yağlayıcının herhangi bir ateşleme kaynağı olmaksızın yanmaya başladığı en düşük sıcaklıktır.
Kinematik viskozite	Yağı dinamik viskozitenin, yoğunluğuna oranıdır.
Kinematik viskozite	Yağı dinamik viskozitenin, yoğunluğuna oranıdır.
Kohezyon	Aynı tip moleküller arasındaki çekim kuvvetidir
Parlama noktası	Yağlayıcı buharının bir tutuşturma kaynağıyla karşılaştığında tutuşacağı en düşük sıcaklıktır.
Timken OK değeri	Timken EP test cihazında yağ filminin dayandığı maksimum yük değeri.
Viskozite	Akışkanın, yüzey gerilimi altında deforme olmaya karşı gösterdiği direncin ölçüsüdür. Akışkanın akmaya karşı gösterdiği iç direnç olarak da tanımlanabilir.
Viskozite endeksi	Yağın sıcaklık karşısında gösterdiği viskozite değişimi gösteren çizelgedir.
Yük taşıma kapasitesi	Yağlayıcı film tabakasının yüksek basınç, yüksek sıcaklık ve yüksek hız altında yırtılmaya karşı gösterdiği dayanımdır.

Kısaltmalar

AGMA	Amerikan Dişli Üreticileri Birliği (American Gear Manufacturers’ Association)
API	Amerikan Petrol Enstitüsü (American Petroleum Institute)
ASTM	Amerikan Standartlar Birliği (American Society for Testing and Materials)
DIN	Alman Test Standartları Birliği (Deutsche Industrie Norm)
FDA	Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (Food and Drug Administration)
FG	Gıda Sınıfı (Food Grade)
HACCP	Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları (Hazard Analysis And Critical Control Point)
HDDEO	Ağır Hizmet Dizel Motor Yağları (Heavy Duty Diesel Engine Oil)
ISO	Uluslararası Standardizasyon Organizasyonu (International Organization for Standardization)
MSDS	Malzeme Güvenlik Bilgi Formu (Material Safety Data Sheet)
NAS	Yağlama sistemleri için kirlilik seviyesinin sınıflandırılması (National Aerospace Standard)
NLGI	Ulusal Yağlama Gresi Enstitüsü (National Lubricating Grease Institute)
NSF	Uluslararası Sağlık Kuruluşu (National Sanitary Foundation)
REACH	Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals)
SAE	Otomotiv Mühendisleri Birliği (Society of Automotive Engineers)
PAO	Polialfaolefin
PAG	Polialkalin glikol
PFPE	Perfloropolieter
POE	Polyolester
PTFE	Politetrafloroetilen (Tetra)
TAN	Toplam Asit Sayısı (Total Acid Number) Yağın yapısındaki asidik bileşen miktarının mgKOH/g cinsinden değerdir.
TBN	Toplam Baz Numarası (Total Base Number) Yağdaki alkali madde miktarının mgKOH/g cinsinden değerdir
TOST	Yağların oksidasyon dayanımını gösteren testtir

Viskozite Sınıflandırma Sistemleri

Baz Yağların Çalışma Sıcaklık Aralıkları

Sıcaklık (°C)

Sıcaklık (°C)

Yağlarda Karışabilirlik

Greslerde Karşılaşılabilirlik